Türkiye’nin Coğrafi Konumu

Türkiye’nin coğrafi konumu Coğrafya 9.Sınıf Coğrafi konum konusundan sonra işlenmektedir. Türkiye’nin coğrafi konumu ikiye alınarak incelenmektedir. Türkiye’nin Mutlak (Matematik) Konumu , Türkiye’nin Göreceli (Özel) Konumu

Türkiye’nin Coğrafi Konumu ve Sonuçları

Herhangi bir yerin dünya üzerinde bulunduğu alana coğrafi konum denir. Türkiye’nin coğrafi konumunu Mutlak konum, göreceli konum ve jeopolitik konum başlıkları altında anlatacağız.

Türkiye’nin Mutlak (Matematik) Konumu

Mutlak Konum (Matematiksel konum) bir yerin Ekvatora ve Başlangıç Meridyeni’ne göre konumudur ve o yerin dünya üzerinde coğrafi koordinat sistemini bildirir.

Türkiye 36°- 42° Kuzey enlemleri ile 26°-45° Doğu boylamları arasında yer alır. Türkiye bu konumuyla başlangıç meridyeninin doğusunda Doğu Yarım Kürede, başlangıç paraleli olan ekvatorun kuzeyinde Kuzey Yarım Kürenin Orta kuşağında yer alır.

Matematik konumun etkileri enleme ve boylama bağlı olarak iki başlıkta incelenmektedir.

Türkiye’nin Mutlak Konumunun Sonuçları:

• Ekvatorun kuzeyinde Başlangıç Merdiyeni’nin doğusunda yer almaktadır.
• En kuzeyi ile en güneyi arasında 6° paraleller farkı ve 666 km kuş uçuşu uzaklık vardır.
• En doğusu ile en batısı arasında 19 meridyen farkı ve 76 dakika yerel saat farkı vardır.
• II ve III. doğu saat dilimlerini kullanır.
• Kuzey Yarım Kürede Orta Kuşak’ta yer alır.
•  Kuzey yarım kürede yer aldığı için; Türkiye’nin coğrafi konumu
  • Geceler ile gündüzler arasındaki zaman farkları kuzeye doğru gidildikçe artar.
  • Güneyden kuzeye doğru gidildikçe güneş ışınlarının geliş açısı azalır.
  • Bu nedenle güneyden kuzeye doğru gidildikçe sıcaklık genellikle azalır.
  • Kuzeye doğru gidildikçe denizlerin tuzluluk oranı azalır.
  • Kuzeye doğru gidildikçe kalıcı kar alt sınırı, tarım, orman, yerleşme üst sınırı deniz seviyesine yaklaşır.
  • Kıyılarında buzul etkisi ile oluşan fiyort ve skyer kıyı tipleri görülmez.
  • Çizgisel hız kuzeye doğru azalır.
  • Tan ve gurup süresi kuzeye doğru uzar.
  • Kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı azaltırken, güney taraftan esen rüzgarlar sıcaklığı arttırır.
  • Kuzeye doğru gidildikçe gölge boyu uzar.
  • cisimlerin gölge yönleri yıl boyunca öğlenleri kuzeye düşer.
  • Dağların güneye bakan yamaçları, kuzeye bakan yamaçlarından daha fazla ısınır. (Bakı Etkisi)
  • 21 Haziranda yaz gün dönümü, 21 Aralıkta kış gün dönümü yaşanır.
• Orta Kuşak’ta yer aldığı için; Türkiye’nin coğrafi konumu
  • Ilıman iklimler görülür.
  • Dört mevsim belirgin olarak yaşanır.
  • Akdeniz iklim kuşağında yer alır.
  • Batı rüzgarlarının etkisi altındadır.
  • Cephesel yağışların etkisindedir.
  • En Kuzeyinde yazın en uzun gündüz yaklaşık 15 saat, kışın en uzun gece yaklaşık 15 saat olmaktadır.
  • Güneş ışınlarını hiçbir zaman dik açıyla almaz ve gölge boyu sıfır olmaz. (Dönenceler dışında yer aldığı için)

Türkiye’nin Coğrafi Konumu Uç Noktaları

Doğuda: Iğdır-Aralık Dilucu (44° 48′ Doğu Yarım Küre)
Batıda: Çanakkale-Gökçeada Avlaka Burnu (25° 40′ Doğu Yarım Küre)
Kuzeyde: Sinop-İnceburun (42° 06′ Kuzey Yarım Küre)
Güneyde: Hatay-Yayladağı Topraktutan köyü (35° 51′ Kuzey Yarım Küre)

Türkiye’nin Göreceli (Özel) Konumu 

Yeryüzündeki herhangi bir yeri diğer yerlerden ayıran kendine has özellikleri o bölgenin göreceli konumunu ifade eder. Ayrıca yer şekillerine, denizlere, kıtalara, komşu ülkelere, önemli yollara, geçitlere, sanayi kuruluşlarına, yeraltı zenginliklerine, ticaret, nüfus özellik ve yapısına, turizm, uygarlık ve kültür merkezlerine göre konumu özel konumu oluşturur.

Yer şekillerine göre konum: Bir yerde görülen iklimin koşullarını o yerin doğal bitki örtüsünün özellikleri ve dağılışı, o bölgedeki tarımsal faaliyetlerinin dağılışı ve etkileri, ulaşımını, beşeri ve ekonomik faaliyetlerini etkiler.

Denizlere göre konum: Bir yerin İklim koşullarını, doğal bitki örtüsünü, ürün çeşitliliğini, turizm, ulaşım, sanayi ve ticaret gibi özellikleri etkiler.

Önemli yollar ve geçitlere göre konum: Önemli kara ve deniz yolları üzerinde bulunan yerleşim merkezlerinde sanayi ve ticaret gelişmiştir. Dolayısıyla bu bölgelerin nüfus yoğunlukları da fazladır.

Önemli güç (Siyasi, Askeri, Ticaret, Turizm, Kültür, Uygarlık, Doğal kaynak) merkezlerine göre konum: Bölgenin uluslar arası platformda yerini belirler. Bu durum jeopolitik başlığında daha ayrıntılı işlenmektedir.

Türkiye’nin Göreceli Konumunun Sonuçları:

• Avrupa, Afrika ve Asya kıtalarının birbirine en çok yakınlaştığı mesafede bulunur.
• Asya ile Avrupa arasında  siyasi ekonomik açıdan köprü konumundadır.
• Avrupa’da Yunanistan ve Bulgaristan, Asya’da ise Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan (Nahçivan), İran, Irak, Suriye ile sınır komşudur.
• Üç tarafı denizler tarafından çevrilmiş bir yarımada ülkesidir.
• Çanakkale ve İstanbul boğazları dünyada deniz trafiğinde önemli bir yere sahiptir.
• Yer şekilleri kısa mesafelerde çok çeşitlilik gösterir.
• Kıyılar ile iç kesimler arasında önemli iklim ve bitki örtüsü farkları oluşmuştur.
• Bugünkü jeomorfolojik görünümünü yakın bir dönemde tamamlamıştır.
• Ortalama yükseltisi fazla olan bir ülkedir. (1132 metre)
• Yükselti batıdan doğuya doğru artar.
• Türkiye’nin dağları, Alp-Himalaya kıvrım dağ sistemin uzantısı olup genelde doğu-batı uzantılıdır.
• Karadeniz ve Akdeniz’de dağlar denize paralel uzanırken, Ege’de dik uzanmaktadır.
• Maden çeşitliliği ve Madenlerin rezervleri  bakımından zengin bir ülkedir.
• Uluslararası enerji yollarının (boru hatlarının) geçiş noktasında önemli bir kavşak durumundadır.
• Petrol ve doğalgaz bakımından zengin Orta Doğu ve Kafkas ülkelerine yakındır.
• Farklı kültürlere sahip milletlerin yerleştikleri bir mekân olmuştur.
• İpek ve Baharat yolu gibi ticaret yollarına geçitlik yapmıştır.

Türkiye’nin Jeopolitik Konumu

Bir yerin askeri gücü, siyasi gücü ve ekonomik gücü bakımından önem arz etmesi jeopolitik olarak adlandırılır.

Jeopolitik konum; dünya üzerinde herhangi bir yerin veya ülkenin çeşitli özellikler açısından başka ülkeler tarafından önem arz etmesine denir. Jeopolitik konumu belirlemede, jeopolitik kriterler kullanılır.

Türkiye tarih boyunca verimli tarım topraklarına, yeterli su kaynaklarına sahip olması, ulaşıma elverişli olması, ılıman iklim koşullarını yaşıyor olması ve eski karalar topluluğu olarak bilinen Avrupa, Asya ve Afrika arasında köprü durumunda bulunması nedeniyle çeşitli medeniyetlerin kurulup geliştiği bir yer olmuştur.

Türkiye’nin Jeopolitik Konumunun Sonuçları

• Türkiye’nin üç kıtayı birbirine bağlayan çok önemli yerde olması, Türkiye’yi dünyanın ticari ve stratejik bakımından çok önemli bir coğrafyası haline getirmiştir.
• Türkiye’nin yer altı kaynakları zengin olup dünyanın önemli petrol rezervlerine sahip olan Ortadoğu ve Hazara yakın olması Türkiye’nin bir enerji koridoru olmasına sebep olmuştur.
• Türkiye’nin sıcak çatışma bölgesi olan Ortadoğuda barış ve istikrarı geliştirmeye yönelik adımları AB ve NATO güvenliği üzerinde önemli etkileri bulunmaktadır.
• Türkiye bulunduğu bölgede güçlü bir orduya sahiptir.
• Türkiye uluslararası ve bölgesel düzeyde birçok örgüte ve teşkilatlara üyeliği bulunmaktadır.
• Türkiye jeopolitik açıdan dünyanın önemli ülkelerinden biridir.