10.Sınıf Ders Notları

Nüfus Yoğunlukları ve Özellikleri

Nüfus yoğunlukları ve özellikleri coğrafya 10.sınıf nüfus konusu içerisinde işlenmektedir. Nüfus yoğunlukları konusu içerisinde aritmetik nüfus yoğunluğu, tarımsal nüfus yoğunluğu, fizyolojik nüfus yoğunluğu konuları işlenmiştir.

Nüfus Yoğunlukları

Nüfus yoğunluğu, sınırları belli bir alandaki nüfus ile o yerin alanı (yüz ölçümü) arasındaki ilişkiyi anlatan terimdir. Alan değişmeden nüfusun çoğalması nüfus yoğunluğunun artışına, tersi durumda ise nüfus yoğunluğunun azalmasına neden olur.  Aritmetik nüfus yoğunluğu, fizyolojik nüfus yoğunluğu, tarımsal nüfus yoğunluğu olmak üzere üçe ayrılır.

Aritmetik Nüfus Yoğunluğu

Belli bir yerde ya da bir ülkede yaşayan toplam nüfusun, o yerin veya ülkenin toplam yüz ölçümüne bölünmesi ile elde edilir. Aritmetik nüfus yoğunluğu bir yerdeki genel nüfus dağılışı hakkında bilgi verir. Kişi/km² olarak ifade edilmektedir. Aritmetik nüfus yoğunluğu şu formülle ifade edilir.

Aritmetik nüfus yoğunluğu
Aritmetik nüfus yoğunluğu

Aritmetik nüfus yoğunluğu = Toplam nüfus / Toplam alan (yüz ölçümü)

2013’te dünya nüfusu yaklaşık 7 202 000 000’dur. Karaların yüz ölçümü ise 149 000 000 km²’dir. Buna göre dünyada km²’ye düşen insan sayısı 48 kişidir. Kıtalar içinde nüfus yoğunluğu en fazla olan Asya kıtası (95 kişi/km²), en az olan Okyanusya’dır. (3 kişi/km²) Güneydoğu Asya ve Avrupa ülkelerinde nüfus yoğunluğu fazladır.

Nüfusun yer yüzüne dağılışında etkili olan faktörler; Doğal faktörler (İklim, yer şekilleri, su kaynakları, bitki örtüsü, Toprak yapısı, doğal afetler) ile beşeri faktörler (Tarım, sanayi, madenler, ticaret, turizm, ulaşım, savaşlar)’den oluşur.

Dünya matematik nüfus yoğunluğu
Dünya aritmetik nüfus yoğunluğu (2010)

Türkiye’de nüfus nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu yerler, Marmara’da yer alır. Bu durumun başlıca nedenleri bölgede sanayi, ulaşım, ticaret ve hizmet sektörlerinin çok gelişmiş olmasıdır. Türkiye’de aritmetik nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu il İstanbul(2892 kişi/km²)  en az olduğu il ise Tunceli’dir.(11 kişi/km²) (2018 verileri)

Ege’de kıyı ovaları ve akarsular boyunca içeriye uzanan graben ovalarında, Akdeniz’de başta Çukurova olmak üzere kıyılardaki ovalarda, Karadeniz kıyı şeridinde, Orta Anadolu’da başkent Ankara ve çevresi, Konya, Kayseri Eskişehir gibi kent merkezleri, Güneydoğu Anadolu’da Diyarbakır, Gaziantep, Şanlıurfa nüfusun yoğun olduğu alanlardır.

Türkiye aritmetik nüfus yoğunluğu
Türkiye aritmetik nüfus yoğunluğu (2012)

Tarımsal Nüfus Yoğunluğu

Belli bir yerde tarımla uğraşan nüfusun, o yerin tarım alanlarına bölünmesi ile elde edilir. Bunun için şu formül kullanılır;

Tarımsal nüfus yoğunluğu
Tarımsal nüfus yoğunluğu formülü

Tarımsal nüfus yoğunluğu = Tarımla uğraşan nüfus / Tarım alanları

Gelişmiş ülkelerde tarımla uğraşan nüfus az olduğundan bu tür ülkelerde tarımsal nüfus yoğunluğu azdır. Tarım alanlarının dar, tarımla uğraşan nüfusun çok olduğu yerlerde tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır. yine geniş tarım arazilerine sahip ülkelerin tarımsal nüfus yoğunluğu azdır.

Dağlık ve engebeli arazilere sahip ülkelerde tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır. Kırsal kesimde nüfusun fazla olduğu ülkelerde tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır.

Türkiye’de yer şekillerinin engebeli olduğu tarım alanlarının dar olduğu Karadeniz ve Doğu Anadolu’da tarımsal nüfus yoğunluğu fazla iken, yer şekillerinin sade olduğu ve ovalık alanların fazla olduğu İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da tarım alanları geniş olduğundan dolayı tarımsal nüfus yoğunluğu azdır.

Rize, Artvin, Hakkari gibi kır nüfusunun fazla buna karşılık tarım alanlarının az olduğu illerde tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır. Konya Şanlıurfa gibi geniş tarım alanlarının bulunduğu illerde tarımsal nüfus yoğunluğu azdır.

Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu

Belli bir yerde yaşayan toplam nüfusun o yerin tarım alanlarına bölünmesi ile elde edilir. Bir yerdeki işlenen verimli topraklar ile bu verimli topraklar üzerinden beslenen nüfus arasındaki ilişkiyi belirlemektedir.  Şu formülle ifade edilir;

Fizyolojik nüfus yoğunluğu
Fizyolojik nüfus yoğunluğu

Fizyolojik nüfus yoğunluğu = Toplam nüfus / Tarım alanları

Fizyolojik nüfus yoğunluğu bir yerdeki toplam nüfusun ekili dikili alanlar üzerindeki baskısını ortaya koymaktadır. Ülkedeki tarım topraklarının ülke nüfusunun karnını doyurup doyurmadığını belirlediği için beslenme yoğunluğu da denilmektedir. Nüfus planlamasında aritmetik nüfus yoğunluğundan çok daha fazla kullanışlıdır.

Bir ülkenin aritmetik nüfus yoğunluğu ile fizyolojik nüfus yoğunluğu arasındaki fark fazla ise o yer dağlıktır. Fark az ise tarım alanları geniştir.

Dünya nüfus yoğunluğu haritası
Dünya nüfus yoğunluğu haritası

Bu konuya Meb EBA üzerinden çalışmak için tıklayınız.

Bu konuyla alakalı nüfus piramitleri ve özellikleri konusuna çalışılabilir. Bu konu içerisinde; Nüfus piramidi nedir?, Düzgün üçgen piramit, Geniş tabanlı ve kenarları içe dönük piramit, Arı kovanı şeklindeki piramit,  Çan şeklindeki nüfus piramidi, Asimetrik şekilli nüfus piramidi işlenmiştir.

Bir yanıt yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu